Wyjątkowa jednostka

Pułk Ziemi Wadowickiej powstał w listopadzie 1918 roku z kadry austriackiego 56 pp. Już od listopada 1918 r. żołnierze pułku walczyli na froncie ukraińskim, m.in. w odsieczy Lwowa, w styczniu 1919 r. odpierali najazd Czechów na Śląsk Cieszyński, a od jesieni tegoż roku walczyli z bolszewikami, najpierw na Wileńszczyźnie, a później na Wołyniu. Na pamiątkę powstrzymania przez pułk 1 sierpnia 1920 r. w rejonie Brodów i Leszniowa natarcia Armii Konnej Budionnego w kierunku Lwowa dzień 1 sierpnia obchodzono później jako dzień Święta Pułkowego.

W swej tradycji pułk nawiązywał do chlubnej historii XII Regimentu Pieszego Szefostwa Malczewskiego z walk w obronie Konstytucji 3 maja, 12 Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego z napoleońskiej wyprawy na Moskwę i Pułku 12 Piechoty Liniowej z powstania listopadowego. Dzięki odziedziczeniu po austriackim 56 pp okręgu rekrutacyjnego w dawnym cyrkule wadowickim (powiaty: bialski, myślenicki, wadowicki i żywiecki), skąd wywodziła się znaczna część rezerwistów 12 pp, formacja była silnie związana z regionem i powszechnie ceniona przez mieszkańców.

Dowodem szacunku społeczeństwa było ufundowanie przez mieszkańców Wadowic, Andrychowa, Kalwarii i okolicznych gmin sztandaru dla 12 pp. Wręczył go dowódcy pułku w imieniu Prezydenta RP minister spraw wojskowych gen. Stanisław Szeptycki podczas obchodów Święta Pułkowego na wadowickim rynku w 1924 r. Cztery lata później upamiętniono żołnierzy 12 pp poległych w walkach o wolność i granice Rzeczypospolitej, wznosząc pomnik przed koszarami przy ul. Lwowskiej (wtedy 3 Maja). Zniszczony częściowo przez Niemców w 1939 r. i usunięty przez komunistów w 1974 r., pomnik przywrócony został w listopadzie 1981 r. przez NSZZ „Solidarność”.
Żołnierze 12 pp nie tylko uczestniczyli w narodowych i państwowych uroczystościach. Wojsko niosło pomoc mieszkańcom regionu w czasie katastrofalnych powodzi (m.in. w 1934 r.) i innych klęsk żywiołowych, prowadziło akcję dożywiania bezrobotnych, wspierało działalność Ochronki Sióstr Nazaretanek oraz organizacje sportowe i harcerstwo.

Lolek Wojtyła związany był z 12 pp nie tylko przez osobę ojca, porucznika w Powiatowej Komendzie Uzupełnień, a później wojskowego emeryta, ale także przez udział w gimnazjalnym Hufcu Przysposobienia Wojskowego. Zajęcia hufca w ramach programu klas VI i VII gimnazjum prowadzili oficerowie i podoficerowie 12 pp. W roku szkolnym uczono musztry, saperki, topografii, służby wartowniczej i polowej, strzelania, prowadzono także kursy narciarskie. Sprawdzianami były zimowe marsze PW oraz obozy letnie. Karol Wojtyła uczestniczył w takim obozie w lipcu 1937 r. w Hermanicach k. Ustronia, uzyskując uprawnienia do skróconej służby wojskowej.
Żołnierze 12 pp bronili ojczyzny przed najazdem niemieckim we wrześniu 1939 r., walcząc pod Jordanowem, Pszczyną, Myślenicami, nad Dunajcem i Tanwią oraz pod Tomaszowem Lubelskim. Mimo decyzji o kapitulacji 6 krakowskiej Dywizji Piechoty, w skład której wchodził 12 pp, pułk nie skapitulował, ale został rozwiązany. Wielu jego żołnierzy – w tym kilku gimnazjalnych kolegów K. Wojtyły – walczyło później na kolejnych frontach II wojny, m.in. pod Tobrukiem, Monte Cassino, Falaise. W okupowanym kraju struktury pułku odtworzono jako 12 pp Armii Krajowej. Także w jego szeregach znaleźli się koledzy Karola Wojtyły.

Michał Siwiec-Cielebon, dziennikarz, historyk, właściciel prywatnego Muzeum Tradycji Niepodległościowej Ziemi Wadowickiej im. 12 Pułku Piechoty

sąsiedzi - społeczność wadowic